Ενότητα 11: Οξέα - Βάσεις - Άλατα

Η χημεία στην καθημερινή ζωή

Τα προϊόντα που κατασκευάζονται από τον άνθρωπο με τη βοήθεια της χημείας, ονομάζονται χημικά προϊόντα. 
Προϊόντα της χημικής έρευνας είναι:
  • τα πλαστικά
  • τα συνθετικά υφάσματα
  • τα απορρυπαντικά
  • τα καύσιμα
  • τα συντηρητικά
  • τα φάρμακα

Τα χημικά προϊόντα παρασκευάζονται στα χημικά εργαστήρια. 
στα εργαστήρια του γενικού χημείου του κράτους, οι χημικοί ελέγχουν διάφορα προϊόντα, όπως τρόφιμα, φάρμακα και απορρυπαντικά, πριν αυτά φτάσουν στα σπίτια μας.
Το νερό επίσης ελέγχεται από το γενικό χημείο του κράτους, για το αν είναι πόσιμο ή όχι.


Χημικά φαινόμενα όμως δε γίνονται μόνο στα χημικά εργαστήρια, αλλά συμβαίνουν διαρκώς γύρω μας.
Χημικά φαινόμενα είναι για παράδειγμα:
  • το σάπισμα των φρούτων
  • το σκούριασμα των μετάλλων
  • το ψήσιμο ενός κέικ

Ο αριθμός των χημικών ουσιών είναι τεράστιος, γι' αυτό τις χωρίζουμε σε κατηγορίες, ανάλογα με τις ιδιότητές τους.
Κάθε κατηγορία περιλαμβάνει χημικές ουσίες με παρόμοιες ιδιότητες.
Τρεις κατηγορίες χημικών ενώσεων που χρησιμοποιούμε πολύ στην καθημερινή μας ζωή είναι:
  • τα οξέα
  • οι βάσεις
  • τα άλατα


1. Στα ίχνη των οξέων και των βάσεων

Δείκτες  είναι οι χημικές ουσίες που έχουν την ιδιότητα να αλλάζουν χρώμα όταν έρχονται σε επαφή με διάλυμα που περιέχει οξύ ή βάση. 
Ονομάστηκαν δείκτες γιατί μας "δείχνουν" αν το διάλυμά μας περιέχει οξύ ή βάση.
Μπορούμε να φτιάξουμε ένα δείκτη μόνοι μας χρησιμοποιώντας το κόκκινο λάχανο.
Ο δείκτης παίρνει κόκκινο χρώμα, αν προσθέσουμε σ' αυτόν κάποιο οξύ και πράσινο χρώμα, αν προσθέσουμε σ' αυτόν κάποια βάση.
Δείκτες δηλ. είναι χημικές ουσίες με τις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε την παρουσία άλλων ουσιών, αφού αν έλθουν σε επαφή οι δύο ουσίες αλλάζει το χρώμα της ουσίας που έρχεται σε επαφή με το δείκτη, μια και ο δείκτης είναι ουσία που το χρώμα τους εξαρτάται από το ph.







Κάνε κλικ στην εικόνα αριστερά

2. Τα  άλατα

Χημικές αντιδράσεις ονομάζονται τα φαινόμενα στα οποία από μία ή περισσότερες καθαρές ουσίες παράγονται μία ή περισσότερες νέες καθαρές ουσίες, οι οποίες έχουν διαφορετικές ιδιότητες από τις αρχικές.
Οι καθαρές ουσίες που υπάρχουν πριν την αντίδραση ονομάζονται αντιδρώντα, ενώ αυτές που σχηματίζονται από την αντίδραση ονομάζονται προϊόντα.
π.χ. Αν κάψουμε μερικές σταγόνες οινόπνευμα, τότε γίνεται μια χημική αντίδραση που ονομάζεται καύση.
Στην αντίδραση αυτή το οινόπνευμα καίγεται με οξυγόνο και παράγονται υδρατμοί και διοξείδιο του άνθρακα.
Στην αντίδραση αυτή αντιδρώντα είναι το οινόπνευμα και το οξυγόνο και προϊόντα οι υδρατμοί και το διοξείδιο του άνθρακα.

Άρα, η αντίδραση είναι:
οινόπνευμα + οξυγόνο -> διοξείδιο άνθρακα + νερό


Εξουδετέρωση είναι η αντίδραση που γίνεται αν σε ένα οξύ προσθέσουμε μια βάση ή σε μια βάση προσθέσουμε ένα οξύ.
 Την αντίδραση αυτή μπορούμε να τη γράψουμε:

οξύ + βάση -> αλάτι + νερό


Άλατα ονομάζονται οι χημικές ουσίες, που παράγονται από την αντίδραση ενός οξέος με μία βάση. Τα άλατα έχουν δικές τους ιδιότητες που διαφέρουν από αυτές των οξέων και των βάσεων. 
Ορισμένες ουσίες που αποτελούνται από άλατα είναι:
  • η κιμωλία
  • το μαγειρικό αλάτι
  • ο γύψος
  • το τσόφλι των αυγών

Όταν στο νερό υπάρχουν μεγάλες ποσότητες διαλυμένων αλάτων, ονομάζεται σκληρό νερό, ενώ όταν οι ποσότητες διαλυμένων αλάτων είναι μικρές, ονομάζεται μαλακό νερό.

3. Οξέα και βάσεις στην καθημερινή ζωή

Πολλά από τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή περιέχουν οξέα ή βάσεις. 
Μία από τις ιδιότητες των οξέων είναι ότι διαλύουν τα άλατα. 
π.χ. καθαριστικά τουαλέτας, καθαριστικά για τα ατμοσίδερα και τις καφετέριες.
Επίσης, οξέα υπάρχουν και σε διάφορα τρόφιμα, όπως το γιαούρτι και το ξίδι, αλλά και σε ποτά όπως τα αεριούχα αναψυκτικά και τα αλκοολούχα ποτά.
Η ιδιότητα των βάσεων η οποία βρίσκει περισσότερο εφαρμογή σε προϊόντα που χρησιμοποιούμε κάθε μέρα, είναι ότι διαλύουν τα λίπη και τα λάδια. 
π.χ. απορρυπαντικά για το πλύσιμο των πιάτων, καθαριστικά φούρνων
Βάσεις υπάρχουν και στις οδοντόπαστες για να εξουδετερώνουν τα οξέα του στόματος, που είναι βλαβερά για τα δόντια.
                                                                ΠΡΟΣΟΧΗ στα οξέα και στις βάσεις
Μπορεί να είναι χρήσιμα στην καθημερινή μας ζωή, όμως, αν είμαστε απρόσεκτοι μπορεί να αποδειχτούν επικίνδυνα.
Πολλά οξέα παράγουν ατμούς που ερεθίζουν μάτια αλλά και αναπνευστικό σύστημα.
Επίσης οι βάσεις για αποφράξεις σωληνώσεων είναι πολύ καυστικές και προκαλούν εγκαύματα, αν έρθουν σε επαφή με το δέρμα.