Ενότητα 5η: Η Ελλάδα στον 20ο αιώνα

1. Από τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 στον Μακεδονικό Αγώνα

1. ΚΡΗΤΗ
                           Ελευθέριος  Βενιζέλος

Ο Ελευθέριος K. Βενιζέλος (1864 –1936) ήταν Έλληνας πολιτικός που διετέλεσε πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας και επτά φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας.

Ως πολιτικός διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο Κρητικό ζήτημα καθώς και στα πολιτικά δρώμενα της Ελλάδας από το 1910 μέχρι και τον θάνατό του.

Οργάνωσε την επανάσταση στο Θέρισσο και το 1910 ανέλαβε την πρωθυπουργία της Κρητικής Πολιτείας, την οποία εγκατέλειψε λίγους μήνες αργότερα για να αναλάβει την πρωθυπουργία στην Ελλάδα.
2. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
                                                                                   Βουλγαρική Εξαρχία
Η Βουλγαρική Εξαρχία συστήθηκε ως αυτόνομη Ορθόδοξη Εκκλησία με σουλτανικό φιρμάνι στις 28 Φεβρουαρίου/12 Μαρτίου 1870, το οποίο αναγνώριζε την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί στην περιοχή της Βουλγαρίας μετά την αφύπνιση του βουλγαρικού εθνικισμού και την εκδίωξη των Ελλήνων κληρικών από την περιοχή.

Προέβλεπε επίσης την ίδρυση επισκοπών σε περιοχές, όπου τα 2/3 τουλάχιστον των Ορθοδόξων πιστών ήθελαν να υπαχθούν στην αρμοδιότητα της Βουλγαρικής εξαρχίας. Έτσι, η Εξαρχία απέκτησε επισκοπές σε όλη τη σημερινή Βουλγαρία καθώς και στην περιοχή των Σκοπίων και της Αχρίδας, των οποίων οι κάτοικοι επέλεξαν με ψηφοφορία την προσχώρησή τους σε αυτήν. Στην περιοχή της σημερινής ελληνικής Μακεδονίας, οι Βούλγαροι δεν μπόρεσαν να συγκεντρώσουν τα απαιτούμενα 2/3, ώστε να εγκαταστήσουν επισκοπές, αλλά απέστειλαν επιτρόπους (βικάριους), οι οποίοι προσπαθούσαν να πείσουν τους κατοίκους να υπαχθούν στην Βουλγαρική Εκκλησία.

                    Παύλος Μελάς                                           Τέλλος Άγρας                                 Επίσκοπος Γερμανός Καραβαγγέλης
Κομιτατζήδες
                                                        Η διοικητική διαίρεση της Μακεδονιας

Σύμφωνα με την ισχύουσα διοικητική διαίρεση της Μακεδονίας, στα τέλη του 19ου αιώνα τα βιλαέτια της Θεσσαλονίκης και του Μοναστηριού αποτελούσαν τον κυρίως κορμό του μείζονος μακεδονικού χώρου.
Συμφωνα με απογραφή του 1904 ο πληθυσμός της Μακεδονίας αποτελούνταν:

Βιλαέτι Θεσσαλονίκης: 
Ελληνες 373.217 , Βούλγαροι 177.317

Βιλαέτι Μοναστηρίου: 
Έλληνες 261.283 , Βούλγαροι 178.412

Βιλαέτι Κοσσυφοπεδίου:
Έλληνες 13.468 , Βούλγαροι 172.055



                                                                              Νεότουρκοι
Με τον όρο Νεότουρκοι  εννοείται το τουρκικό εθνικιστικό κόμμα «Ένωση και Πρόοδος» της μεταρρύθμισης που ξεκίνησε στην τουρκοκρατούμενη τότε Θεσσαλονίκη το 1908.
Στους Νεότουρκους εντάσσονται αξιωματικοί, πολιτικοί και διανοούμενοι, οι οποίοι ξεσηκώθηκαν για την επαναφορά του Συντάγματος του 1876, υιοθετώντας το σύνθημα Ελευθερία, Ισότητα και Δικαιοσύνη.
Βασικοί στόχοι του κινήματος ήταν η κατάλυση της απολυταρχίας του σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β' και η εγκαθίδρυση ενός εκσυγχρονισμένου κράτους στο ευρωπαϊκό πρότυπο, που θα μπορούσε να διατηρήσει την εδαφική ακεραιότητα της αυτοκρατορίας, καθώς και να αντισταθεί στις επεμβάσεις τωνΜεγάλων Δυνάμεων.

Διαδήλωση κατά του Σουλτάνου στην Κωνσταντινούπολη (1908)

2. Το κίνημα στο Γουδί και η κυβέρνηση Βενιζέλου

                                           ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ 
                                            15 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1909

Στην Ελλάδα επικρατεί απογοήτευση  
  • από την οικονομική κρίση,
  • τον ατυχή για την Ελλάδα πόλεμο του 1897 και
  • την πολιτική αστάθεια.

Στην περιοχή Γουδί της Αθήνας συγκεντρώνονται αξιωματικοί του στρατού, στρατιώτες και αρκετοί πολίτες.


Κηρύσσουν επανάσταση.
   Ζητούν:
  • την κατάργηση της βασιλείας ή την αντικατάσταση του βασιλιά,
  • βελτίωση του Συντάγματος και
  • αλλαγές στο στράτευμα.

                  ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΣΤΟ ΚΙΛΕΛΕΡ 1910

Στη Θεσσαλία οι προστριβές ανάμεσα στους γαιοκτήμονες και στους κολίγους (εργάτες σε ξένα κτήματα) είναι έντονες.
  •  1907: Δολοφονείται ο Μαρίνος Αντύπας, ιδεολόγος ,  ο οποίος διεκδικεί τα δικαιώματα των κολίγων.
  • Φεβρουάριος - Μάρτιος 1910: Θεσσαλοί αγρότες διοργανώνουν συλλαλητήρια σε διάφορες πόλεις και χωριά.
  • 6 Μαρτίου 1910: Στο χωριό Κιλελέρ ξεσπούν επεισόδια και χάνουν τη ζωή τους δύο διαδηλωτές, ενώ τραυματίζονται πολλοί άλλοι.
  • Τα αιτήματα των εξαθλιωμένων αγροτών συγκινούν την ελληνική κοινή γνώμη.
  • Ανοίγει ο δρόμος για τη δικαίωσή τους.
«Κιλελέρ 1910», έργο του Α. Τάσσου

3. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι

Παρόλο που οι Μεγάλες Δυνάμεις ήταν αντίθετες στην αλλαγή συνόρων, η Σερβία, η Βουλγαρία, το Μαυροβούνιο και η Ελλάδα συμμάχησαν εναντίον των Τούρκων και τους κήρυξαν τον πόλεμο, διεκδικώντας τα εδάφη που κατείχε η Οθωμανική Αυτοκρατορία στη Βαλκανική Χερσόνησο.



Τον Μάιο του 1913 ο Α' Βαλκανικός Πόλεμος τερματίστηκε με συνθήκη που υπογράφηκε στο Λονδίνο, ύστερα από μεσολάβηση των Μεγάλων Δυνάμεων. Η Τουρκία είχε νικηθεί και αποχώρησε οριστικά από τα Βαλκάνια. Παραιτήθηκε επίσης από τα δικαιώματά της στην Κρήτη.
Όμως η ρύθμιση των συνόρων ανάμεσα στα βαλκανικά κράτη προκάλεσε τον Β' Βαλκανικό Πόλεμο, τον Ιούνιο του 1913. Η Βουλγαρία δεν έμεινε ικανοποιημένη από τα εδάφη που κέρδισε, γι' αυτό ήρθε σε σύγκρουση με τους πρώην συμμάχους της, την Ελλάδα και τη Σερβία.



Τα κέρδη των βαλκανικών χωρών μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους
Ο ελληνικός στρατός κέρδισε σημαντικές νίκες και κατέλαβε την υπόλοιπη Κεντρική καθώς και την Ανατολική Μακεδονία. Ο Β' Βαλκανικός Πόλεμος έληξε το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου με ήττα της Βουλγαρίας.Τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα καθορίστηκαν με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου. Ολόκληρη η Ανατολική Μακεδονία δόθηκε στην Ελλάδα ενώ οι Βούλγαροι κράτησαν τη Δυτική Θράκη. Η Βόρεια Ήπειρος, με την επιμονή των Μεγάλων Δυνάμεων, παραχωρήθηκε στην Αλβανία, που τότε δημιουργήθηκε ως κράτος.

4. Η Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο