Ενότητα 10:  Ατυχήματα

H ιστορία του Zάχου
     που Xαζεύει

Όταν πηγαίνει στο σχολείο ο Zάχος
–ή με παρέα είναι ή μόνος–
χαζεύει πέρα, σύννεφα και σπίτια,
μυγάκια, χελιδόνια και σπουργίτια
κι ό,τι ψηλά αρμενίζει και πετάει,
κι έτσι ποτέ δε βλέπει πού πατάει.
Γελάει η γειτονιά και κοροϊδεύει:
«Kοιτάξτε! O Zάχος που Xαζεύει!».

Ένα σκυλί ερχόταν κάποτε τρεχάτο
(ίσως να κυνηγούσε κάποιο γάτο).
Γύρω δεν πέρναγε ψυχή
να του φωνάξει «Προσοχή!»
κι ο Zάχος χάζευε τα ύψη,
δεν πρόλαβε να στρίψει.
Έπεσαν, μπαμ! κι οι δυο εκεί.
H σύγκρουση ήταν μετωπική.

O Πετροτσουλούφης, Δόκτορος Eρρίκου Xόφμαν,
(μετάφρ. Τζένη Μαστοράκη)




Χιουμοριστικό ποίημα που μιλάει για το Ζάχο, ένα παιδί που 
το βασικό χαρακτηριστικό του είναι η απροσεξία  αφού έχει 
σαν συνήθειά του να χαζεύει, όταν βαδίζει στο δρόμο. Όλοι γελούν μαζί του, όταν τον βλέπουν να περπατάει χαζεύοντας γύρω του τη φύση, τα ζώα, τα σπίτια και τους ανθρώπους. Συνέπεια αυτής της συνήθειάς του ήταν η σύγκρουσή του μια μέρα με έναν σκύλο, που ερχόταν τρέχοντας από την αντίθετη κατεύθυνση.

Με λένε Σόνια

                                             A.  Πώς διηγούμαστε κάτι που μας συνέβη
  • πού και πότε συνέβη το γεγονός
  • ποια πρόσωπα πήραν μέρος
  • με ποιο γεγονός ξεκινάει η περιπέτεια
  • ποια ήταν τα γεγονότα ή οι πράξεις που ακολούθησαν – η εξέλιξη
  • ποιες οι συνέπειες
  • ποιο ήταν το τέλος
  • σκέψεις και συναισθήματα των ηρώων

                                               B. Μεταβατικά και αμετάβατα ρήματα

  • Τα ρήµατα που  παίρνουν αντικείμενο (ή αντικείμενα) ως συμπλήρωμα  της  σηµασίας  τους  ονοµάζονται µεταβατικά,  γιατί  η  ενέργεια του υποκειµένου µεταβαίνει (µεταφέρεται) στο αντικείµενο.
  • Τα ρήµατα που  δεν παίρνουν αντικείµενο λέγονται αµετάβατα,  γιατί αυτό που σηµαίνει το ρήµα δε µεταβαίνει σε κάτι άλλο:
π.χ. Η Μαρία έδεσε τα κορδόνια της. (έδεσε -> µεταβατικό ρήμα     αντικείμενο –> τα κορδόνια .)

Τα σκυλιά γαβγίζουν. (ρήµα γαβγίζουν -> αµετάβατο ,  δεν υπάρχει αντικείμενο.  )                                                                                                                                                                      
Άλλων μεταβατικών ρημάτων η έννοια συμπληρώνεται με ένα αντικείμενο (μονόπτωτα ρήματα) και άλλων με δύο αντικείμενα (δίπτωτα ρήματα).

πχ. Αδίκησα τη Δέσποινα. (τη Δέσποινα=αντικείμενο) [αδίκησα=μονόπτωτο ρήμα]
      Ο καθηγητής διδάσκει τους μαθητές μαθηματικά.(τους μαθητές, μαθηματικά=αντικείμενα) [διδάσκει=δίπτωτο ρήμα]

Στα δίπτωτα ρήματα το αντικείμενο που συμπληρώνει πρώτο την έννοια του ρήματος λέγεται άμεσο, το δε άλλο έμμεσο, γιατί σ'αυτό πηγαίνει έμμεσα η ενέργεια του υποκειμένου.

πχ. στο παράδειγμα "Ο καθηγητής διδάσκει τους μαθητές μαθηματικά" το πρώτο από τα δύο αντικείμενα είναι το άμεσο (τους μαθητές) και το δεύτερο το έμμεσο (μαθηματικά).

                                   Πολλά δίπτωτα ρήματα συντάσσονται με αιτιατική και γενική. 
Σε αυτή την περίπτωση άμεσο είναι το αντικείμενο που εκφέρεται με αιτιατική πτώση και έμμεσο εκείνο που βρίσκεται σε πτώση γενική. 

πχ. Του ζήτησα χρήματα. (χρήματα=άμεσο αντικείμενο, του=έμμεσο αντικείμενο)
       Ο πατέρας δώρισε του Γιώργου ένα ποδήλατο.(ένα ποδήλατο=άμεσο αντικείμενο, του Γιώργου=έμμεσο αντικείμενο) 
       Ο καθηγητής εξετάζει τον Κώστα ιστορία. (τον Κώστα=άμεσο αντικείμενο, ιστορία=έμμεσο αντικείμενο)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το έμμεσο αντικείμενο μπορεί ν'αντικατασταθεί από εμπρόθετο προσδιορισμό:
                  Ο πατέρας δώρισε του Γιώργου ένα ποδήλατο= Ο πατέρας δώρισε στο Γιώργο ένα ποδήλατο.
                  Ο καθηγητής εξετάζει τον Κώστα ιστορία=Ο καθηγητής εξετάζει τον Κώστα στην ιστορία.

                                                                                                                 Συνδετικά ρήματα
Ορισµένα ρήµατα, που λέγονται συνδετικά, βοηθούν να συνδεθεί το υποκείµενο µε κάποια λέξη (συνήθως επίθετο ή ουσιαστικό), που δηλώνει κάποιο χαρακτηριστικό ή ιδιότητα του υποκειµένου και λέγεται κατηγορούµενο.
Το πιο συχνό συνδετικό ρήµα είναι το ρήµα είµαι και τα γίνοµαι,γεννιέµαι, λέγοµαι, νοµίζοµαι, φαίνοµαι, θεωρούµαι, ονοµάζοµαι, εκλέγοµαι, κληρώνοµαι, χειροτονούµαι κ.α.

Ο παππούς είναι άρρωστος.
Είναι -> συνδετικό ρήμα  , άρρωστος -> κατηγορούμενο  


Δρόμο παίρνω ... δρόμο αφήνω

O Στέλιος είναι ένας μαθητής που βρίσκεται στο νοσοκομείο, εξαιτίας ενός ατυχήματος που είχε με το ποδήλατό του. 
Τράκαρε με έναν μοτοσικλετιστή . Οι συμμαθητές του στενοχωρήθηκαν πάρα πολύ και με βαριά καρδιά 
παρακολούθησαν το μάθημα οδικής κυκλοφορίας, που τους έκανε ένας τροχονόμος. Κατά τη διάρκεια του
 μαθήματος έμαθαν πολλά πράγματα για τις προφυλάξεις που πρέπει να παίρνουν, όταν κυκλοφορούν, ως
 πεζοί ή ως ποδηλάτες. Στο τέλος  οργάνωσαν με άλλα σχολεία ένα συνέδριο για την Κυκλοφοριακή Αγωγή, 
στο οποίο κάλεσαν τους γονείς , τις τοπικές Αρχές και τους δημοσιογράφους και στο οποίο ανακοίνωσαν τα 
αποτελέσματα και τα συμπεράσματα του προγράμματός τους .
                                                                                                          Α. Αντωνυμίες

Οικιακές... παγίδες για παιδιά