ΕΝΟΤΗΤΑ Γ΄
  Η Μεγάλη Επανάσταση (1821-1830)

1. Η Φιλική Εταιρεία

                                                                                                                       http://silegga.blogspot.gr/
Picture
Η ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας
(μουσείο κέρινων ομοιωμάτων Π. Βρέλλη)
Κρυπτογραφημένο     κείμενο της Φιλικής Εταιρείας με το έμβλημά της
     Η Σφραγίδα της Φιλικής                Εταιρείας

2. Η εξέγερση στη Μολδοβλαχία

                                                            ο Αλέξανδρος Υψηλάντης

Picture





Σχεδιάγραμμα (κλικ στην εικόνα)
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διέρχεται τον Προύθο. (Έργο του Πέτερ φον Ες).

«Οι Ιερολοχίτες μάχονται στο Δραγατσάνι»,
 πίνακας του Πέτερ Φον Ες.

3. Η επανάσταση στην Πελοπόννησο

Τον Μάρτιο του 1821 ξεκίνησε η επανάσταση στην Πελοπόννησο. Οι λόγοι της επιλογής:
  • Οι Έλληνες υπερτερούν αριθμητικά.
  •  Μεγάλο μέρος του τουρκικού στρατού βρίσκεται στην Ήπειρο όπου πολεμά τον Αλή Πασά.
  •  Έχει ορεινό έδαφος και θάλασσα γύρω γύρω.
  •  Βρίσκεται μακριά από την Κωνσταντινούπολη.
  •  Η Φιλική Εταιρεία έχει εξαπλωθεί σε προκρίτους και κληρικούς του τόπου.

Στα τέλη του 1820 και στις αρχές του 1821 οι Φιλικοί Παπαφλέσσας και Κολοκοτρώνης έφτασαν στην Πελοπόννησο και συνεργάστηκαν με τους πρόκριτους και τους αρχιερείς της περιοχής για το συντονισμό του Αγώνα. Ο αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δίκαιος ή Παπαφλέσσας διέτρεξε την ύπαιθρο, μεταφέροντας με ενθουσιασμό το μήνυμα της Μεγάλης Επανάστασης και της αποτίναξης του οθωμανικού ζυγού. Ο οπλαρχηγός Θεόδωρος Κολοκοτρώνης πάλι, παλιός κλέφτης και αξιωματικός βρετανικών και γαλλικών στρατιωτικών σωμάτων στα Επτάνησα, πέρασε στη Μάνη ξεσηκώνοντας τους Έλληνες.
                          Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
                 Γρηγόριος Δικαίος ή Παπαφλέσσας
Οι κινήσεις αυτές ανησύχησαν τους Τούρκους, οι οποίοι κάλεσαν προληπτικά τους αρχιερείς και τους προεστούς στην Τριπολιτσά (Τρίπολη). Όσοι από αυτούς πήγαν, φυλακίσθηκαν. Οι υπόλοιποι πραγματοποίησαν σύσκεψη στις 10 Μαρτίου στη μονή της Αγίας Λαύρας και στη συνέχεια επέστρεψαν στις επαρχίες τους για να στρατολογήσουν παλικάρια.
                                                                                  Οι πρώτες μάχες
       Η Επανάσταση ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1821  στην Πελοπόννησο.
  • Επιθέσεις εναντίον οχυρωμένων Τούρκων στα Καλάβρυτα και στη Βοστίτσα    (Αίγιο).
  •  23 Μαρτίου παράδοση της Καλαμάτας στους Έλληνες.
  •  Αρχίζει η πολιορκία των κάστρων, όπου καταφεύγουν για να σωθούν οι  Οθωμανοί.
  •  Έλληνες συγκεντρωμένοι στην Πάτρα, υψώνουν τη σημαία της Ελευθερίας  και ψηφίζουν επαναστατική    επιτροπή με ηγέτη τον μητροπολίτη Παλαιών  Πατρών Γερμανό.
  •  Τον επόμενο μήνα  (14 Απριλίου 1821) , σημαντική νίκη των Ελλήνων στη   μάχη στο Λεβίδι της Αρκαδίας.

                                                                Χάρτης με τις περιοχές όπου εξαπλώθηκε πρώτα η Ελληνική Επανάσταση.
Με την εξάπλωση της Επανάστασης σε ολόκληρη την Πελοπόννησο φάνηκε ότι χρειαζόταν ένα συντονισμένο σχέδιο, καθώς δεν αρκούσε ο ηρωισμός των οπλαρχηγών, που πολεμούσαν χωρίς να έχουν επαφή μεταξύ τους. Την ηγεσία των ενόπλων ανέλαβε τότε ο Κολοκοτρώνης. Αυτός έκρινε αναγκαία για την επιτυχία της Επανάστασης την κατάληψη της Τριπολιτσάς, που ήταν το διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο της Πελοποννήσου, κι έπειτα των υπολοίπων φρουρίων.
Picture
Τον Ιούνιο του 1821 έφτασε στην Πελοπόννησο και ο Δημήτριος Υψηλάντης, στη θέση του φυλακισμένου αδελφού του Αλέξανδρου, για να αναλάβει την αρχηγία της Επανάστασης. Με τη βοήθεια Επτανήσιων εθελοντών, οι εξεγερμένοι Έλληνες κατέλαβαν τη Μονεμβασιά και το Νεόκαστρο. Η Επανάσταση είχε σημειώσει τις πρώτες επιτυχίες της.

4. Η επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα

Οι επαναστατικές εστίες στη Στερεά Ελλάδα
Η επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1821.

Ξεχωρίζουν η μάχη στην Αλαμάνα, όπου βρήκε φρικτό θάνατο ο Αθανάσιος Διάκος και η μάχη στο χάνι της Γραβιάς, στην οποία διακρίθηκε ο Οδυσσέας Ανδρούτσος.

Οδυσσέας Ανδρούτσος
Πανουργιάς

5. Η επανάσταση στα νησιά του Αιγαίου

                                                                           Η καταστροφή της Χίου
Στις 30 Μαρτίου 1822 και μετά από έντονο κανονιοβολισμό, ο Καρα-Αλής αποβίβασε στην ακτή 7.000 άνδρες και με τη συνδρομή της τουρκικής φρουράς κατέστειλε εύκολα και σύντομα την εξέγερση. Στη συνέχεια πυρπόλησε όλα τα περίχωρα και την πρωτεύουσα του νησιού και επιδόθηκε σε ανήκουστες σφαγές. Υπολογίζεται ότι από τους 117.000 χριστιανούς κατοίκους του νησιού, 42.000 σφαγιάστηκαν, 50.000 πιάστηκαν αιχμάλωτοι και 23.000 διέφυγαν προς τις επαναστατημένες περιοχές της Ελλάδας και τη Δυτική Ευρώπη.

6. Η επανάσταση στην Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία

                                                        Ήπειρος - Σουλιώτες
Οι Σουλιώτες από το Δεκέμβριο του 1820 βρίσκονται ξανά στο Σούλι.
  • Επαναστατούν και χτυπούν τους Τούρκους αποκόπτοντας την επικοινωνία των Ιωαννίνων με Άρτα και Πρέβεζα.
  • Επιτίθενται εναντίον της Πάργας και της Άρτας, αλλά δεν μπορούν να τις κυριεύσουν.
  • Νικούν τον οθωμανικό στρατό στη θέση Πέντε Πηγάδια.
  • Τέλη 1821 οι Σουλιώτες μένουν αβοήθητοι , υπογράφουν ανακωχή με τους Οθωμανούς και επιστρέφουν στον τόπο τους.

Το κάστρο στα τρία πέντε πηγάδια
Πρόκειται για ένα κάστρο πολυγωνικού σχήματος των αρχών του 19ου αιώνα που βρίσκεται  στην περιοχή Κλεισούρα του νομού Πρεβέζης.Το κάστρο ήταν σε στρατηγική τοποθεσία, στα μέσα της διαδρομής Ιωαννίνων-Άρτας, σε θέση που ο Μακρυγιάννης την περιγράφει «δυνατή και αναγκαία». Τον Οκτώβριο του 1821 έγνε νικηφόρα μάχη του Μακρυγιάννη εναντίον των δυνάμεων του Χουρσίτ Πασά.
                                           Η μάχη στο Πέτα της Άρτας
Ο Χουρσίτ νικά τον Αλή Πασά και ετοιμάζεται να επιστρέφει στην Πελοπόννησο για να καταπνίξει την Επανάσταση.
  • Προσπαθούν να τον εμποδίσουν Έλληνες και Φιλέλληνες αγωνιστές στο Πέτα (επικεφαλής ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος).
  •  Ο οθωμανικός στρατός είναι πολυάριθμος ενώ οι ελληνικές δυνάμεις δεν έχουν την απαιτούμενη οργάνωση.
  •  Οι ελληνικές δυνάμεις χάνουν τη μάχη. Το 1/3 των Ελλήνων αγωνιστών σκοτώνεται, καθώς και 68 από τους 93 Φιλέλληνες.
  • Ανοίγει για τους Οθωμανούς ο δρόμος για την κατάληψη της Δυτικής Ελλάδας και για την πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου.
  • Σεπτέμβριος 1822: Οι Σουλιώτες συνθηκολογούν και εγκαταλείπουν οριστικά το Σούλι.

                                                                  Μάχη της Λαγκάδος Κομπότι και Πέτα
Ο Μάρκος Μπότσαρης (1790 - 1823) ήταν στρατηγός και ήρωας της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και καπετάνιος των Σουλιωτών.
Ο Μάρκος Μπότσαρης έμεινε στην ιστορία για την ανδρεία του και τη σημαντική συμβολή του στον Αγώνα για την ανεξαρτησία των Ελλήνων και δίκαια θεωρείται εθνικός ήρωας.
Πολλοί Φιλέλληνες που επισκέφθηκαν την Ελλάδα, θαύμασαν την ανδρεία του Μπότσαρη, ενώ πολλοί ποιητές έγραψαν ποιήματα γι' αυτόν.

7. Η άλωση της Τριπολιτσάς

Οι Έλληνες επαναστάτες στην Πελοπόννησο με επικεφαλής τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη αποφάσισαν να πολιορκήσουν την Τριπολιτσά, που ήταν η στρατιωτική έδρα των Τούρκων στην περιοχή. Η άλωσή της, τον Σεπτέμβριο του 1821, τόνωσε το ηθικό των Ελλήνων.
Ο Χουρσίτ Μεχμέτ Πασάς

Ανώτατος αξιωματούχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γνωστός από την ανάμιξή του στα πρώτα στάδια της Ελληνικής Επανάστασης. Γεννήθηκε στον Καύκασο και ήταν γιος χριστιανού ιερέα. Εξισλαμίστηκε σε νεαρή ηλικία και κατατάχθηκε στο σώμα των Γενιτσάρων. Απέκτησε την εύνοια του Σουλτάνου Μαχμούτ Β' και κατέλαβε ανώτατα αξιώματα.
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, γνωστός και ως “Γέρος του Μοριά” 
Θρυλική μορφή που έδρασε κατά τον εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα του 1821. Διακρίθηκε για την στρατηγική του σκέψη, το θάρρος του, την αγαθή του καρδιά και τον έντιμο χαρακτήρα του. Πίστευε στον Θεό κι έλεγε: “Έλληνες, ο Θεός υπέγραψε για την ελευθερία της πατρίδος και δεν την παίρνει πίσω την υπογραφή του" και στον λόγο στην Πνύκα ότι πολέμησαν "πρώτα Υπέρ Πίστεως και έπειτα Υπέρ Πατρίδος".
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης αναφέρει στο ημερολόγιό του σχετικά με την απελευθέρωση της Τρίπολης:

“Το ασκέρι όπου ήτον μέσα, το ελληνικό, έκοβε και εσκότωνε, από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άντρες, τριάνταδύο χιλιάδες. Το άλογό μου από τα τείχη έως τα σαράγια δεν επάτησε γη. Έλληνες εσκοτώθηκαν εκατό.”‘

Ο Φωτάκος , υπασπιστής του Θ. Κολοκοτρώνη και απομνημονευματογράφος , γράφει:

 «Η σφαγή άρχισεν εις όλα τα μέρη της πόλεως, το τουφέκι εδούλευε πανταχού και ανηλεώς και κατά τρεις ολοκλήρους ημέρας εσκοτώνοντο πάσης ηλικίας άνθρωποι, άνδρες, γυναίκες και παιδιά ανήλικα. Οι Έλληνες εδώ εξεδικήθησαν δι’ όσα τόσους χρόνους είχαμεν πάθει από τους τυράννους μας…».

8. Οι αγώνες του Κανάρη

                  Από τις ναυτικές επιχειρήσεις του ελληνικού στόλου ξεχωρίζουν οι καταδρομικές ενέργειες του
              Κωνσταντίνου Κανάρη. Ο μπουρλοτιέρης από τα Ψαρά πραγματοποίησε πολλές παράτολμες 
              αποστολές, όπως η πυρπόληση της ναυαρχίδας του τουρκικού στόλου, η οποία μάλιστα ονομαζόταν
             «Μπουρλότα σαϊμάζι» (καταφρονήτρα των πυρπολικών).
     Τα πυρπολικά

       Τα πυρπολικά ήταν παλιά πλοία, ή πλοία πολύ φτηνής κατασκευής, γεμάτα με εύφλεκτα υλικά.
   Χρησιμοποιούνταν για να βάλουν φωτιά σε εχθρικά πλοία ή να προκαλέσουν πανικό στο πλήρωμα
   τους. Αγκιστρώνονταν πάνω στα εχθρικά πλοία και κατόπιν το πλήρωμα έβαζε φωτιά με αποτέλεσμα
   να ακολουθήσει έκρηξη ή μεγάλη πυρκαγιά. Το πλήρωμα του πυρπολικού εγκατέλειπε το πλοίο λίγο 
   πριν αυτό εκραγεί.


   Κατά τη διάρκεια του Απελευθερωτικού αγώνα του 1821 έγιναν 59 επιθέσεις με πυρπολικά από τις 
  οποίες οι 39 ήταν  επιτυχείς, 19 απέτυχαν και 1 αμφισβητείται.

        Πρώτος χρησιμοποίησε πυρπολικό ο Ψαριανός Δημήτριος Παπανικολής, το Μάιο του 1821 στη 
       ναυμαχία τηςΕρεσσού. Γνωστότερος όμως για τη δράση του έγινε ο Κωνσταντίνος Κανάρης
        από τα Ψαρά.
                                          Παπανικολής Δημήτριος
                                               Κανάρης Κωνσταντίνος
              Όταν άρχισε η Επανάσταση, ο Κανάρης εγκατέλειψε το εμπορικό ναυτικό, όπου ήταν πλοίαρχος 
           και πήρε μέρος σε καταδρομές εναντίον των Τούρκων. Τον Ιούνιο του 1822 ανατίναξε με το 
           πυρπολικό του στο λιμάνι της κατεστραμμένης Χίου τη ναυαρχίδα του τουρκικού στόλου, στην
           οποία βρήκαν το θάνατο ο αρχιναύαρχος Καρά Αλής με περίπου 2.000 Οθωμανούς ναύτες και  
          στρατιώτες που γιόρταζαν το Μπαϊράμι, τη μεγαλύτερη θρησκευτική γιορτή των Μουσουλμάνων.
          Ήταν η εκδίκηση των Ελλήνων για την καταστροφή της Χίου λίγους μήνες νωρίτερα.
           
           Τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου ο Κανάρης πυρπόλησε στην Τένεδο την αντιναυαρχίδα του νέου     
           Τούρκου ναυάρχου, με αποτέλεσμα ο οθωμανικός στόλος να κλειστεί στην έδρα του στα 
           Δαρδανέλια. Το 1824 ο Κανάρης κατέστρεψε δύο ακόμη τουρκικά πολεμικά πλοία στη 
           Σάμο και στη Μυτιλήνη, ενώ το 1826 τραυματίστηκε σε επίθεση εναντίον μιας τουρκικής 
           φρεγάτας και κινδύνεψε να αιχμαλωτιστεί.
                
                Ο Κανάρης είχε προτείνει, τον Αύγουστο του 1825, οι Έλληνες να πυρπολήσουν τον αιγυπτιακό 
                στόλο μέσα στη βάση του, στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Σύμφωνα με το σχέδιο του, τρία πυρπολικά 
                και δύο πολεμικά καράβια κατευθύνθηκαν προς την Αίγυπτο και πλησίασαν την Αλεξάνδρεια. Στο λιμάνι 
                μπήκε μόνον αυτός με το πυρπολικό του αλλά αναγκάστηκε να του βάλει πρόωρα φωτιά, καθώς ο ευνοϊκός
                άνεμος είχε κοπάσει και η επιχείρηση είχε γίνει αντιληπτή από ένα γαλλικό πολεμικό, που άρχισε να 
                τους κανονιοβολεί.

                 Μετά την Απελευθέρωση, ο Κανάρης διορίστηκε αρχηγός του στόλου των πυρπολικών. Αργότερα  
                έγινε ναύαρχος, φτάνοντας μέχριτο αξίωμα του πρωθυπουργού. Το ελληνικό κράτος, για να τον τιμήσει,
                έδωσε το όνομά του σε τρία πολεμικά σκάφη.
                                      Η πορεία των δύο ένδοξων καπετάνιων του αγώνα, του Ανδρέα Μιαούλη και 
                                      του Κωνσταντίνου Κανάρη, από την εκπομπή «Μηχανή του Χρόνου».

9. Η εκστρατεία του Δράμαλη - Δερβενάκια