Ενότητα 6: Οικοσυστήματα

1. Τροφικές αλυσίδες και τροφικά πλέγματα

                      Το περιβάλλον είναι οτιδήποτε βρίσκεται γύρω μας κάθε στιγμή.
                    Ανθρωπογενές χαρακτηρίζουμε το περιβάλλον στο οποίο είναι έντονη η παρουσία 
                     ανθρώπινων δημιουργημάτων.
                    Φυσικό περιβάλλον το περιβάλλον που δεν είναι έντονη η ανθρώπινη δραστηριότητα.
                    Οικολογία (οίκος + λόγος) είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς 
                    στο χώρο που ζουν και αναπτύσσονται.
                    Βιοτικά στοιχεία μιας περιοχής είναι το είδος και το πλήθος των ζωντανών οργανισμών.
                    Αβιοτικά στοιχεία μιας περιοχής είναι η ηλιοφάνεια, οι βροχοπτώσεις, η σύσταση του 
                    εδάφους, οι άνεμοι, η θερμοκρασία.
                    Οικοσύστημα είναι το σύνολο των βιοτικών και αβιοτικών στοιχείων μιας περιοχής που 
                    συνεχώς αλληλεπιδρούν κι επηρεάζουν το ένα το άλλο.
                    Πληθυσμός είναι οι οργανισμοί ενός οικοσυστήματος, οι οποίοι ανήκουν στο ίδιο είδος.
                    Βιοκοινότητα είναι το σύνολο των διαφορετικών πληθυσμών που ζουν σε ένα οικοσύστημα.
                    Βιότοπος είναι η περιοχή (σύνολο των μη ζωντανών παραγόντων) που ζει ένας πληθυσμός 
                    ή μια  βιοκοινότητα.
                    Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί έχουν ανάγκη από τροφή.
                    Αυτό που διαφέρει είναι ο τρόπος πρόσληψης της τροφής, αλλά και το είδος της τροφής 
                    που κάθε οργανισμός προτιμά.
                    Οι οργανισμοί που φωτοσυνθέτουν, παράγουν μόνοι τους την τροφή τους χρησιμοποιώντας 
                    την ενέργεια του Ήλιου και ονομάζονται αυτότροφοι ή παραγωγοί.
                    Αυτότροφοι οργανισμοί είναι τα φυτά και τα φυτοπλαγκτόν.

                    Οι οργανισμοί που δεν συνθέτουν μόνοι τους την τροφή τους αλλά παίρνουν την ενέργεια 
                    που χρειάζονται τρώγοντας φυτά ή αλλά ζώα ονομάζονται ετερότροφοι ή καταναλωτές.
                    Ετερότροφοι οργανισμοί είναι τα ζώα, τα βακτήρια του εδάφους και οι μύκητες.
                 Σε ένα οικοσύστημα κάθε οργανισμός τρέφεται από έναν ή περισσότερους άλλους οργανισμούς. 

                 Αν σε ένα οικοσύστημα μελετήσουμε «ποιος τρώει ποιον» μπορούμε να τοποθετήσουμε 
                 τους οργανισμούς σε μια σειρά έτσι ώστε ο καθένας να αποτελεί τροφή για τον επόμενο.
                  Η αλυσίδα που δημιουργείται ονομάζεται τροφική αλυσίδα.
                  π.χ. Μαργαρίτα -> πεταλούδα -> βάτραχος-> φίδι

                 Για να σχηματίζουμε μια τροφική αλυσίδα:
                - γράφουμε πρώτα τους αυτότροφους οργανισμούς
                - έπειτα σχεδιάζουμε βέλη που καταλήγουν σε αυτόν που τρώει τον προηγούμενο του
                - γράφουμε στη σειρά όλους τους οργανισμούς


                 Τα βέλη σε μια τροφική αλυσίδα, δείχνουν την πορεία της ενέργειας και των θρεπτικών ουσιών.
                        Οι τροφικές σχέσεις είναι πιο πολύπλοκες από ότι μας δείχνουν οι τροφικές αλυσίδες,
                 αφού όλα τα ζώα τρώνε περισσότερα από ένα είδη τροφής. 
                 π.χ. - οι βάτραχοι δεν τρέφονται μόνο με ακρίδες αλλά και με άλλα έντομα
                        - οι αλεπούδες δεν τρέφονται μόνο με κότες
                Οι οργανισμοί έχουν ταυτόχρονα σχέσεις με πολλούς άλλους οργανισμούς.
                Κάθε ζώο μπορεί να ανήκει σε περισσότερες τροφικές αλυσίδες αφού μπορεί να γίνει
                τροφή για πολλά διαφορετικά ζώα. 
                Αν καταγράψουμε όλες τις τροφικές αλυσίδες θα σχηματιστεί ένα τροφικό πλέγμα.
                                    Οι τροφικές πυραμίδες μας δείχνουν εκτός από τις απλές τροφικές σχέσεις που 
                                    υπάρχουν μεταξύ των  οργανισμών ενός  οικοσυστήματος, και τις ποσοτικές σχέσεις 
                                    μεταξύ των διαφόρων οργανισμών.
                                  

2. Η επίδραση του ανθρώπου στα οικοσυστήματα

                Το οικοσύστημα του πλανήτη μας είναι ευαίσθητο και έχει δεχτεί πολλές αρνητικές 
                παρεμβάσεις από τον άνθρωπο. 
                Όταν εμφανιστούν διαταραχές σε ένα οικοσύστημα αυτό προσπαθεί να τις εξισορροπήσει
                από μόνο του. Αν δεν τα καταφέρει , καταστρέφονται πολλά είδη φυτών και εξαφανίζονται 
                πολλά είδη ζώων.
                Οι παρεμβάσεις του ανθρώπου στα οικοσυστήματα ήταν καταστροφικές εξαιτίας:
  •         της ανεξέλεγκτης υλοτομίας των πυρκαγιών,
  •         της μόλυνσης του νερού, των ποταμών και των θαλασσών
  •         της ρύπανσης της ατμόσφαιρας
  •         του ανεξέλεγκτου κυνηγιού και ψαρέματος
  •         της χρήσης βλαβερών ουσιών (φυτοφάρμακα)

              Τα μεγαλύτερα οικολογικά προβλήματα του πλανήτη είναι:
  1.         Η αύξηση της θερμοκρασίας της Γης (φαινόμενο του θερμοκηπίου).
  2.         Η καταστροφή του όζοντος, που μας προφυλάσσει από τις βλαβερές ακτινοβολίες του Ήλιου  (τρύπα του όζοντος).
  3.         Οι πυρκαγιές.
  4.         Η μόλυνση των υδάτων.
  5.        Η καταστροφή του Αμαζονίου, που είναι ο πνεύμονας της Γης.
" Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός", αναφέρεται στο άρθρο 24 του Συντάγματος της Ελλάδας, δείχνοντας το ενδιαφέρον της πολιτείας για την προστασία του.